Το Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος
Νηπιοβαπτισμός
Ἡ Βάπτιση ὑπῆρχε σάν μεμονωμένη πράξη ἀπό τήν ἐποχή τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀλλά σάν θεσμός ἐπικράτησε ἀπό τόν 6ο αἰῶνα.
Τα παιδιά δέν πρέπει νά μένουν ἤ καί νά πεθαίνουν ἀβάπτιστα, ἀφοῦ γιά τήν ἐκκλησία εἶναι εὐθύς ἐξ ἀρχῆς ἀναπόσπαστα μέλη της.
Το θέμα ὅτι τό μυστήριο τῆς βάπτισης γίνεται ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ἐπιθυμία τούς ἀντιμετωπίζεται μέ τή βάσιμη θέση ὅτι τό βάπτισμα σάν γέννηση εἶναι χάρισμα, καί θεραπεύει τή φύση καί ὄχι τή βούληση τοῦ ἀνθρώπου.
Ἔτσι ἔχουμε σάν ἀποτέλεσμα τήν ἐν Χριστῶ ἀναγέννηση μας νά γίνεται χωρίς τήν συμβολή τῆς δικῆς μας θέλησης, ὅπως ἀκριβῶς ἔτσι γίνεται καί ἡ φυσική μας γέννηση πού καί αὐτή πάλι γίνεται χωρίς τήν δική μας θέληση.
Βέβαια ἡ ἐπικράτηση τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ εἶχε καί ἀρνητικές ἐπιπτώσεις στή σωστή τέλεση καί κατανόηση τοῦ μυστηρίου τῆς βάπτισης
Ἡ σημασία τοῦ ὀνόματος
Ἡ ὀνοματοδοσία δέν ταυτίζεται καί δέν ἔχει καμία σχέση μέ τό βάπτισμα. Θυμίζει τήν παλιά πράξη τῆς ἐκκλησίας στήν ὁποία οἱ κατηχούμενοι σάν ἔνδειξη ἀποκοπῆς ἀπό τήν ματαιότητα τοῦ κόσμου, ἔπαιρναν τό ὄνομα μέ τήν ἐγγραφή τούς στούς καταλόγους αὐτῶν πού πρόκειται νά βαπτιστοῦν στήν κατ’ ἐξοχή ἡμέρα πού γινόταν οἱ βαπτίσεις τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, τό Πάσχα. Ἀκόμη ἀποτελεῖ μίμηση τοῦ Χριστοῦ, πού πῆρε τό ὄνομα Ἰησοῦς τήν ὄγδοη μέρα μετά ἀπό τήν γέννηση του.
Το ὄνομά μας, τό ὁποῖο ἁγιάζεται ἀπό τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι δηλωτικό τῆς προσωπικότητας μας καί τῆς χριστιανικῆς μας ταυτότητας.
Σημαίνει ἀκόμη ὅτι ἡ ἐκκλησία μᾶς ἐντάσσει στήν κοινωνία τῶν ἁγίων, τῶν ὁποίων ὁ κάθε ἕνας ἀπό ἐμᾶς φέρει καί ἕνα ὄνομά τούς, καί θέτει σάν στόχο καί ὅραμα τή μεταμόρφωση τῆς ζωῆς μας καί τήν προοπτική τῆς ὄγδοης μέρας πού εἶναι καί ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Ἔτσι κάθε φορά πού γιορτάζουμε τό ὄνομά μας ἀνανεώνουμε συγχρόνως καί αὐτή τήν ἐλπίδα.
Ὁ ρόλος τοῦ ἀνάδοχου
Ἡ ἐκκλησία πάντοτε προετοίμαζε καί προετοιμάζει ὅλους ὅσους πρόκειται νά βαπτιστοῦν.
Με τήν κατήχηση μυεῖ τούς βαπτιζόμενους στίς ἀλήθειες τῆς χριστιανικῆς πίστης.
Με τούς ἐξορκισμούς ἐπιτιμᾶτε ὁ μισάνθρωπος καί θεομάχος διάβολος νά ἀπομακρυνθεῖ ἀπό τό βαπτιζόμενο ἄτομο.
Με τήν ἀπόταξη καί τή στροφή πρός τή δύση, πού εἶναι σύμβολο σκότους, ἀπορρίπτεται ἔτσι ἡ εἰδωλολατρία καί ἐπιτυγχάνεται ἡ διάλυση τῆς συνθήκης μεταξύ τοῦ διαβόλου καί τοῦ Άδη.
Με τή σύνταξη καί τή στροφή πρός τήν ἀνατολή, πού εἶναι τό σύμβολο τοῦ Χριστοῦ, τονίζεται τό γεγονός τῆς ἐπιστροφῆς τοῦ ἀνθρώπου στό Χριστό καί τόν παράδεισο.
Ἡ ὁμολογία τῆς πίστης συνιστᾶ τήν ἐπίσημη πράξη τῆς συνθήκης μέ τό Χριστό.
Προετοιμασία γιά το βάπτισμα σημαίνει κάθαρση τοῦ ἀνθρώπου.
Προετοιμασία γιά το βάπτισμα σημαίνει προετοιμασία γιά τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Λάδι ἐξορκισμοῦ
Το λάδι ἁγιαζόμενο γίνεται ἐξορκιστικό μέσο. Θεραπεύει τά τραύματα τῆς ἁμαρτίας, φυγαδεύει τίς ἀόρατες δυνάμεις τοῦ ἐχθροῦ, θωρακίζει τά σώματα τῶν ἀθλητῶν τοῦ Χριστοῦ.
Το ἐπορκιστό ἔλαιο θεωρεῖται σάν ἀποκοπή ἀπό τήν ἀγριέλαιο τῆς ἁμαρτίας καί μπόλιασμα στήν «καλλιέλαιο» τοῦ Χριστοῦ. (άγ. Κύριλλος Ἱεροσολύμων)
Νερό – βάπτιση
Το νερό εἶναι σύμβολο τοῦ καθαρισμοῦ λόγω τῆς φυσικῆς του ἰδιότητας νά καθαρίζει, σύμβολο τῆς ζωῆς, γιατί χωρίς αὐτό ζωή δέν ὑπάρχει, καί σύμβολο τοῦ θανάτου, ἐπειδή πνίγει, σκοτώνει καί ἐκμηδενίζει.
Στο βάπτισμα μέ τή δύναμη τοῦ ἁγίου Πνεύματος γίνεται πνευματικό καί ἅγιο, ἱκανό νά ἁγιάζει, εἰκόνα τοῦ θανάτου καί τῆς ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ, «τάφος καί μήτηρ». Ἔτσι μέ τίς τρεῖς καταδύσεις συνθάπτεται ὁ ἄνθρωπος μέ τόν Χριστό συμβολικά. Με τίς τρεῖς καταδύσεις συνανασταίνεται μαζί του συμβολικά.
Ἡ σωτηρία ὅμως εἶναι πραγματική. Πεθαίνει στό νερό ὁ παλαιός ἄνθρωπος καί ὅπως στήν πρώτη δημιουργία τοῦ κόσμου μέσα ἀπό τό νερό ξεπήδησε ἡ ζωή, ἔτσι καί στό βάπτισμα, πού εἶναι ἡ δεύτερη δημιουργία, μέσα ἀπό τό νερό, μέ τή δύναμη καί τή χάρη τῆς ἁγίας Τριάδας στό ὄνομα τῆς ὁποίας βαπτιζόμαστε, ξεπηδᾶ ἡ νέα ἐν Χριστῶ ζωή.
Ἡ χάρη ὅμως τοῦ βαπτίσματος δίδεται κατά τό μέτρο τῆς καθαριότητας τοῦ ἀνθρώπου.
Μύρο – Χρίσμα
Εἶναι ἡ εὐωδιά τοῦ Χριστοῦ καί ἡ σφραγῖδα τῆς δωρεάς τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Χρισμένοι τό ἅγιο μύρο πλέον, μετέχουμε στό χρῖσμα τοῦ Χριστοῦ πού χρίσθηκε μέ τό ἅγιο Πνεῦμα καί μέ τήν πνευματική σφραγῖδα τυπώνονται στήν ψυχή μας τά θεία δῶρα, πού μαρτυροῦν ὅτι εἴμαστε παιδιά τοῦ Θεοῦ.
Με τή χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος εἶναι δυνατή ἡ νέα ζωή καί ἡ ἔνταξη μας στήν κοινωνία τῶν πιστῶν, τήν Ἐκκλησία.
Στην ὀρθόδοξη παράδοση ἡ σειρά τέλεσης τῶν μυστηρίων εἶναι: Βάπτισμα, χρῖσμα. Θεία εὐχαριστία.
Οὐδέποτε τέθηκε θέμα διάκρισης τούς, ὅπως σέ ἄλλες χριστιανικέ ὁμολογίες.
Ἐνδύματα
Τα βαπτιστικά ἐνδύματα, τά φωτικά, πρέπει νά ἔχουν μεταξύ τῶν ἄλλων καί λευκό χρῶμα.
Το λευκό χρῶμα συμβολίζει τή λαμπρότητα τῆς ψυχῆς. Στο λευκό χρῶμα ἡ Ἐκκλησία βλέπει τή λευκή στολή τῶν ἁγίων καί τῶν μαρτύρων στό παράδεισο, τά λευκά ἐνδύματα τῶν ἀγγέλων στήν ἀνάσταση καί τήν ἀνάληψη, τά ἱμάτια τοῦ μεταμορφωμένου Χριστοῦ τόν ὁποῖο ντύνεται ὁ νεοφώτιστος.
Σταυρός
Ἐκφράζει τό «Χριστῶ συνεσταύρωμαι», τό πνεῦμα τῆς θυσίας καί τῆς αὐταπάρνησης πού συνεπάγεται ἡ νέα ἐν Χριστῶ ζωή.
Λαμπάδα
Εἶναι τό σύμβολο τοῦ φωτισμοῦ τοῦ Χριστοῦ, μαρτυρία τῆς αἴγλης καί τῆς δόξας πού δεχόμαστε ἀπό τό Θεό.
Εἶναι ἡ λαμπάδα τῆς πίστης Με τήν ὁποία θά συναντήσουμε τό νυμφίο Χριστό.
Κύκλος γύρω ἀπό τήν κολυμβήθρα
Εἶναι ἡ παλιά πομπή τῶν νεοφώτιστων ἀπό τό βαπτιστήριο στόν κυρίως ναό γιά τήν ἔναρξη τῆς θείας λειτουργίας μέ τήν ὁποία ἦταν συνδεδεμένο τό βάπτισμα.
Καί αὐτό γιατί ἡ θεία εὐχαριστία στήν ὁποία συμμετέχει ὁ νεοφώτιστος εἶναι τό πλήρωμα τῶν μυστηρίων.
Ὁ Χριστός μᾶς γεννᾶ καί μᾶς τρέφει γιά νά ζοῦμε στή χαρά τῆς δικῆς του ἀνάστασης.
Ἀπόλαυση
Ἀποβάλει ὁ νεοφώτιστος τά εμφώτια ἐνδύματα καί ξεπλένεται στά μέρη πού χρίστηκε μέ τό μύρο, παίρνοντας ἀπό τήν Ἐκκλησία τήν εὐχή καί τήν ἐνθάρρυνση τά σημάδια πού ἀποβάλλονται νά γίνουν πράξη στή ζωή, ἀγῶνας κατά τοῦ κακοῦ καί μαρτυρία Χριστοῦ.
Τριχοκουρία
Το κούρεμα τῶν μαλλιῶν γίνεται σάν προσφορά καί θυσία στό Θεό, σάν τρόπος εὐχαριστίας στόν ἀριστοτέχνη δημιουργό πού ἔπλασε τόν ἄνθρωπο.
Με τή συνεχόμενη μυστηριακή ζωή καί τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ μπορεῖ ὁ νεοφώτιστος νά ζεῖ «ἐν καινότητι ζωῆς» καί νά ἀνανεώνει τίς δυνάμεις πού πῆρε ἀπό τό βάπτισμα.
Το Μυστήριο τοῦ Χρίσματος
α. Το νόημα τοῦ Μυστηρίου
Ἤ ἀναγέννηση τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος εἶναι πλήρης, Ἀλλά ὅ νεοφώτιστος εἶναι «νήπιος ἐν Χριστῶ» καί ἔχει ἀνάγκη βοηθείας, που δίδεται σ’ αὐτόν μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα κατά τήν τέλεση τοῦ Χρίσματος. Το ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στό νεοφώτιστο, εἶναι ἤ εἰδική καί ποικίλη χάρη, πού ἀρχίζει σάν «Σφραγῖδα δωρεάς Πνεύματος Ἁγίου».
β. Σύσταση τοῦ Μυστηρίου
Στήν Καινή Διαθήκη δέν ὑπάρχει ρητή μαρτυρία παραδόσεως τοῦ Μυστηρίου ἀπό τόν Κύριο. Οἱ Ἅγιοι Άπόστολοι ὅμως μᾶς παρέδωσαν τήν πράξη καί μᾶς μιλοῦν γι’ αὐτό σάν ἰδιαίτερο Μυστήριο: «Καί ὑμεῖς χρῖσμα ἔχετε ἀπό τοῦ Ἁγίου, καί οίδατε πάντα» (Α’ Ίω. β’, 20), «ἐν ῷ καί ύμεΐς… πιστεύσαντες έσφραγίσθητε τῷ Πνεύματι τῷ Άγίω ὅς ἐστίν ἀρραβών τῆς κληρονομίας ἡμῶν» (Ἐφ. α’, 13-14). Ἐπίσης ἀπό τίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων φαίνεται καθαρά ὅτι ὑπῆρχαν βαπτισμένοι (ἀπό τούς Διακόνους) χωρίς νά ἔχουν λάβει τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὁπότε οἱ Ἀπόστολοι «ἐπετίθουν τάς χεῖρας έπ’ αὐτούς καί ἐλάμβαναν Πνεῦμα Ἅγιον» (Πράξ. ἡ’, 17). Γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα ὁμιλεῖ καί ὅ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης στό κεφ. ζ’ 39, τό ὁποῖο θά ἐλάμβαναν κατά τούς λόγους τοῦ Κυρίου «οἱ πιστεύοντες εἰς αὐτόν», ἐνῶ οἱ πρῶτοι πού ἔλαβαν τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι οἱ Ἀπόστολοι κατά τήν Πεντηκοστή.
γ. Τα αἰσθητά σημεῖα τοῦ Μυστηρίου
Τα σημεῖα αὐτά εἶναι τέσσερα:
(1) Το ἅγιο Μύρο – ἔλαιον ἀπό σαράντα ἀρώματα, πού δηλώνουν «αἰσθητά» τά ποικίλα χαρίσματα τοῦ Ἅγιου Πνεύματος.
(2) Ἡ εὐχή τοῦ Ἱερέα.
(3) Ἡ χρίση τῶν κυρίων μερῶν τοῦ σώματος καί
(4) Τα λόγια τοῦ Ἱερέα: «Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Ἁγίου. Ἀμήν».
Με τά «σημεῖα» αὐτά ὅ Ἱερέας δέν «τελεῖ» τό Μυστήριο αὐτό ὅπως τ’ ἄλλα, ἀλλά μεταδίδει τό Ἅγιο Πνεῦμα.
δ. Ἡ εἰδική χάρη τοῦ Μυστηρίου
Ἡ χάρη τοῦ Χρίσματος εἶναι τά ποικίλα χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Γαλ. ε’, 22-23 καί Α’ Κορ. ιβ’4 καί 8-11), τά ὁποία λαμβάνουν ὅλοι ἀνεξαιρέτως οἱ βαπτισμένοι. Ἐάν τά διατηροῦν ἤ ἐάν τά αὐξάνουν, μέ τή δύναμη πάλι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἶναι ἕνα μεγάλο θέμα ποῦ συνδέεται καί μέ τήν προαίρεση τοῦ καθενός. Πάντως τό Χρῖσμα δέν ἐπαναλαμβάνεται. Ἐξαίρεση γίνεται ἐάν κάποιος ὀρθόδοξος πλανηθεῖ καί ἀκολουθήσει ἄλλη θρησκεία, ἐφ’ ὅσον μετανοήσει, μπορεῖ νά γίνει δεκτός ξανά στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μέ τή χρίση (πάλι) τοῦ Ἁγίου Μύρου. Τα χαρίσματα γίνονται ἐνεργά μέ τή μετάνοια, τήν ἐξομολόγηση καί τή θεία Κοινωνία.
